Âm nhạc là một trong 7 bộ môn nghệ thuật đã xuất hiện từ lâu đời và gắn bó với xã hội loài người từ thời kì sơ khai mông muội cho đến văn minh hiện đại. Trong hệ thống loại hình các tác phẩm âm nhạc, ca khúc luôn là hình thức được nhiều người biết đến nhất, có tính quần chúng nhất, có độ “phủ sóng” cao nhất. Bất cứ ai cũng có thể lắng nghe, thưởng thức ca khúc.
Ca khúc trữ tình Cách mạng Việt Nam giai đoạn 1954 - 1975 gắn liền với cuộc kháng chiến chống Mĩ, cuộc kháng chiến đưa đất nước Việt Nam đến ngày độc lập thống nhất cả hai miền. Bởi thế, nó được coi là vũ khí tinh thần, là bộ phận không thể thiếu trong diễn trình cách mạng với vai trò động viên, cổ vũ cho sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước.
Nhận thức được vị trí quan trọng của mảng ca khúc này, chúng tôi lựa chọn đề tài “Đặc điểm tiếng Việt thể hiện trong phần lời ca của ca khúc trữ tình Cách mạng Việt Nam giai đoạn 1954 - 1975” để góp thêm một cái nhìn mới về giá trị của ca từ trong giai đoạn lịch sử này dưới quan điểm ngôn ngữ học.
Lịch sử nghiên cứu
Tất cả những công trình kể trên đều có liên quan ở các mức độ khác nhau đến vấn đề ca từ trong ca khúc; nhưng tuyệt nhiên chưa có một công trình nào tập trung chuyên sâu vào ca khúc trữ tình cách mạng giai đoạn 1954 - 1975.
Mục đích nghiên cứu
Mục đích của luận văn là chỉ ra được một số đặc điểm cấu trúc ngữ nghĩa đặc thù của lớp từ vựng được sử dụng làm ca từ trong ca khúc trữ tình cách mạng giai đoạn 1954 - 1975. Kế đến là miêu tả, phân tích những biểu hiện thể hiện mối quan hệ lời – nhạc trong các ca khúc kể trên. Từ đó thấy được những giá trị lịch sử, giá trị văn hóa nghệ thuật và giá trị ngôn ngữ của hệ thống ca từ trong các ca khúc trữ tình cách mạng giai đoạn 1954 - 1975.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là đặc điểm tiếng Việt thể hiện trong phần lời ca của ca khúc trữ tình Cách mạng Việt Nam giai đoạn 1954 - 1975.
Phạm vi nghiên cứu gồm 165 ca khúc tiêu biểu trong các tuyển tập: Tiếng hát Việt Nam (2 tập, Nxb Văn hóa, Hà Nội, 1975 - 1977); 100 ca khúc chào thế kỷ (Nxb Thanh niên, Hà Nội, 2008); Tiếng hát chống Mỹ cứu nước 1964 – 1968 (Nxb Âm nhạc, Hà Nội, 1971); Tuyển tập ca khúc Trần Hoàn (Nxb Âm nhạc, Hà Nội, 1995); 50 năm miền Nam ca hát (Nxb Âm nhạc, Hà Nội, 1996), Trịnh Công Sơn vết chân dã tràng (Nxb Lao động, Trung tâm văn hóa ngôn ngữ Đông Tây, Hà Nội, 2008).
Phương pháp nghiên cứu
Hai phương pháp cơ bản của ngôn ngữ học được chúng tôi sử dụng là phương pháp miêu tả và phương pháp so sánh đối chiếu. Ngoài ra chúng tôi còn sử dụng các thủ pháp, phương pháp liên ngành khác như thống kê, phân tích, tổng hợp, khái quát, thi pháp học…
Bố cục luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận
Chương 2: Đặc điểm tiếng Việt trong phần lời của ca khúc trữ tình Cách mạng Việt Nam 1954 – 1975.
Chương 3: Mối quan hệ giữa phần lời và nhạc trong ca khúc trữ tình Cách mạng Việt Nam 1954 – 1975.
***Trích dẫn từ Luận văn Thạc Sĩ Khoa học Ngữ văn năm 2012:
"ĐẶC ĐIỂM TIẾNG VIỆT THỂ HIỆN TRONG PHẦN LỜI CA CỦA CA KHÚC TRỮ TÌNH CÁCH MẠNG VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1954 - 1975"
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Phạm Tất Thắng - TS. Đỗ Anh Vũ
Học viên Cao học : Đỗ Thái Hà
Chuyên ngành: Ngôn ngữ học - Trường: Đại học Sư phạm Hà Nội